Donatının Kenetlenmesi TS 500

Betonarme elemanlarda donatı kenetlenmesi ve düzenlenmesi ile ilgili kurallar gözönüne alınırken TS 500 ve TBDY 2018 'de verilen varsayımlar esas alınarak yapılır. Kenetlenme boyu ve donatı düzenlemelerine göre donatı çizimleri kolon, kiriş, perde, döşeme ve temellerde otomatik oluşturulur. TS 500 'de verilen kuralların farklı olduğu durumlar için TBDY 2018 esas alınır.

Kenetlenme boyu l_b TS 500 'e uygun olarak otomatik hesaplanır ve çizimler bu kenetlenme boyuna göre oluşturulur.

Program donatı çapının 32 mm’den yüksek seçilmesine otomatik izin vermez. 32, 40 mm arasında çubuk kullanılması durumunda l_b boyunun arttırılması kullanıcı denetimindedir.

Betonarme elemanlarda donatı kenetlenmesi için TBDY 2018 koşulları otomatik uygulanır.

Betonarme kirişlerde donatı kenetlenmesi TS 500 de belirtilen kurallar ile birlikte TBDY 7.4.3 'te belirtilen kriterlere göre otomatik yapılır.

Betonarme kolon ve perdelerde donatı kenetlenmesi TS 500 de belirtilen kurallar ile birlikte TBDY 7.3.3 - 7.6.4 ve 7.6.5 'te belirtilen kriterlere göre otomatik yapılır.

Konum I ve Konum II kontrolleri kullanıcı denetimindedir.

Kanca ile kenetlenme esasları otomatik olarak uygulanır.

Etriyelerin kanca ile kenetlenmesi koşulları TS 500 ve TBDY 2018 koşullarınca otomatik olarak uygulanır.

Fiyongla kenetlenme, kaynaklı kenetlenme, mekanik kenetlenme ve demet donatı uygulanmaz.

Simgeler

f_ctd = Betonun tasarım eksenel çekme dayanımı
f_yd = Boyuna donatının tasarım akma dayanımı
d_m = Merdane çapı
l_b = Kenetlenme boyu
l_bk = Kancalı kenetlenme boyu
φ = Boyuna donatı çapı (çeşitli çaplar varsa, en büyüğü)

Genel

Betonarme bir yapı elemanının gerektiği gibi davranabilmesi için donatının betona kenetlenmesi zorunludur. Aderansın tam olarak sağlanabilmesi için gerekli kenetlenme boyu, kesitteki donatı çubuklarının betonlama sırasındaki konumuna bağlıdır.

Konum I : Genel durum (Konum II de olmayan bütün çubuklar)

Konum II : Betonlama sırasında eğimi yatayla 45^o - 90^o arasında olanlar ile, daha az eğimli veya yatay olup da betonlama sırasında kesitin alt yarısında veya kesitin serbest üst yüzünden 300 mm den daha uzakta olan çubuklar .

Herhangi bir betonarme kesitinde, donatının öngörülen çekme veya basınç gerilmesini güvenle taşıyabilmesi için her iki yönde yeterli kenetlenme boyuna sahip olması gereklidir. Kenetlenme, düz kenetlenme ile, manşon ve benzeri mekanik bağlantılarla veya kanca ile sağlanabilir.

TBDY 2018 7.2.6 'da bu bölümde aksi belirtilmedikçe, betonarme donatıları için gerekli kenetlenme boyları TS 500’de verilen kurallara göre hesaplanması gerektiği belirtilmiştir. Bu sebeple TS 500 'de verilen kuralların farklı olduğu durumlar için TBDY 2018 esas alınır.

Çekme Donatısının Kenetlenmesi

Düz Kenetlenme

TS 500 Madde 9.1.2.1 'de belirtildiği üzere kenetlenme, donatının gereksinme duyulmayan noktadan düz olarak l_b kadar uzatılması ile sağlanabilir. Kenetlenme boyu olarak tanımlanan bu boy, nervürlü çubuklar için aşağıdaki denklem kullanılarak hesaplanmalıdır.

Düz yüzeyli çubuklarda, bu değerin iki katı kullanılmalıdır.

Donatı çapının, 32 mm < φ ≤ 40 mm olduğu durumlarda yukarıdaki denklemlerden hesaplanan kenetlenme boyu, 100/(132-φ) katsayısı ile çarpılarak artırılır.

TS 500 Denklem 9.1 den hesaplanan kenetlenme boyları, Konum II ye giren çubuklar için 1.0 ile, Konum I e giren, çubuklar için ise 1.4 ile çarpılmalıdır.

Kesitteki donatının, hesaplanan gerekli donatıdan fazla olduğu durumlarda, yukarıdaki denklemlerden belirlenen kenetlenme boyları, hesaplanan donatı alanının mevcut donatı alanına oranı ile çarpılarak azaltılabilir. Ancak, bu azaltma ile bulunan kenetlenme boyu, TS 500 Denklem 9.1 den hesaplanan boyun 1/2 'sinden ve 20φ den az olamaz. Afet Bölgelerinde Yapılacak Olan Yapılar Hakkında Yönetmelikte (1997) tanımlanan, deprem dayanımına katkıda bulunan süneklik düzeyi yüksek çerçeve elemanlarında ve perdelerin kritik yükseklikleri içinde bu azaltma yapılamaz.

ÖNEMLİ NOT: Bu bölümlerde belirtilen kenetlenme boyları ideCAD Statik içerisinde TBDY 2018 ile de kontrol edilir. TS 500 9.1.2.1 maddesinde belirtilen Afet Bölgelerinde Yapılacak Olan Yapılar Hakkında Yönetmelik (1997) yönetmeliği güncel olmadığından güncel deprem yönetmeliği olan TBDY 2018 esasları uygulanır.

Beton örtüsünün donatı çapından az olduğu veya aynı sıradaki donatı çubukları arasındaki net uzaklığın donatı çapının bir buçuk katından küçük olduğu durumlarda, TS 500 Denklem 9.1 den hesaplanan kenetlenme boyları 1.2 ile çarpılarak artırılmalıdır.

Düz kenetlenmeye ancak nervürlü çubuklarda izin verilir.

NOT: ideCAD Statik içerisinde betonarme elemanların donatı kenetlenmesi koşulları TS 500 ile birlikte TBDY 'de belirtilen kurallar çerçevesinde kontrol edilir.

Betonarme kirişlerde donatı kenetlenmesi TS 500 de belirtilen kurallar ile birlikte TBDY 7.4.3 'te belirtilen kriterlere göre otomatik yapılır.
Betonarme kolon ve perdelerde donatı kenetlenmesi TS 500 de belirtilen kurallar ile birlikte TBDY 7.3.3 - 7.6.4 ve 7.6.5 'te belirtilen kriterlere göre otomatik yapılır.

TBDY 2018 7.3.3.2 bölümünde belirtildiği üzere alttaki kolonun boyuna donatısının karşı taraftaki kirişin içindeki kenetlenme boyu, TS 500’de çekme donatısı için verilen kenetlenme boyu 1.5l_b ’den ve 40φ ’den daha kısa alınmamalıdır.

Genel Betonarme Parametreleri komutundan kolon/perde donatısı için kenetlenme boyu için kullanıcı tanımlı belirlenebilen parametreler aşağıdaki görselde belirtilmiştir. Bu parametreler kolon ve perde filizlerinin minimum boyutlarını belirtmektedir. TBDY 2018 içerisinde aksi belirtilen durumlarda ilgili TBDY maddeleri gözönüne alınarak çizim oluşturulur.

Kanca veya Fiyongla Kenetlenme

TS 500 Madde 9.1.2.2 'de belirtildiği üzere donatının ucu bükülerek kanca veya fiyong yapılıyorsa gerekli kenetlenme boyu azaltılabilir. TS 500 Şekil 9.1 de gösterilen standart kancaların bulunduğu durumlarda, kenetlenme boyu l_bk TS 500 Denklem 9.1 den bulunacak değerin 3/4 ü kadar alınabilir.

Betonarme kolonlarda uç bölümlerdeki kenetlenme için TBDY 7.3.3 'te belirtilen koşullar uygulanır. Kattan kata kolon kesitinin değişmesi sebebiyle üst kat kolonu içinde kenetlenemeyen donatıların detayları hazırlanırken (TBDY, Şekil 7.2)'de verilen koşullar uygulanır.

Kolon Parametreleri komutundan en üst kat kolonları için donatı bükülmesi seçimi aşağıda gösterilen bölümden yapılabilir.

TBDY 7.4.3 'de betonarme kirişler için boyuna donatıların kenetlenme boyu koşulları otomatik uygulanmaktadır. Bu maddedeki kenetlenme koşulları TS500 'de belirtilen koşullardan daha olumsuz sonuçlar çıkartacaktır. Bu sebep her iki durum da kontrol edilmektedir.

TBDY 7.4.3.1 (b) maddesinde aşağıdaki koşullar verilmiştir.

Kolona birleşen kirişlerin kolonun diğer yüzünde devam etmediği durumlarda kirişlerdeki alt ve üst donatı, kolonun etriyelerle sarılmış çekirdeğinin karşı taraftaki yüzeyine kadar uzatılıp etriyelerin iç tarafından 90 derece bükülecektir. Bu durumda boyuna donatının kolon içinde kalan yatay kısmı ile 90 derece kıvrılan düşey kısmının toplam uzunluğu, TS 500’de öngörülen düz kenetlenme boyu lb ’den az olmayacaktır. 90 derecelik kancanın yatay kısmı 0.4l_b ’den, düşey kısmı ise 12φ ’den az olmayacaktır Perdelerde ve a ölçüsünün düz kenetlenme boyu l_b ’den ve 50φ ’den daha fazla olan kolonlarda, boyuna donatının kenetlenmesi, 90 derecelik kanca yapılmaksızın düz olarak sağlanabilir.

Kiriş Parametreleri komutundan TBDY 7.4.3.1 kontrolü parametreleri belirlenebilir. a ve b boyları koşulları TBDY 'e göre kontrol edilmektedir. Ayrıca bu uzunlukların parametreleri de aşağıda gösterilen pencereden değiştirilebilir.

NOT: Kanca ile kenetlenme esasları otomatik olarak uygulanır.

NOT: Fiyongla kenetlenme uygulanmaz.

Kaynaklı Enine Çubukla Kenetlenme

TS 500 Madde 9.1.2.3 'de belirtildiği üzere gerekli kenetlenme boyu çubuğa kaynaklanmış enine çubuklar ile sağlanabilir. Nokta kaynaklı hasır çeliklerde bu tür kenetlenme yaygın olarak kullanılır.

Kenetlenme için gerekli enine çubuk sayısını ve minimum boyutları gösteren TS 500 Çizelge 9.1 nokta kaynaklı hasır donatı için geçerlidir. Dinamik veya çok değişen yüklerin söz konusu olduğu durumlarda çizelgedeki değerlere bir çubuk ve 100 mm eklenmelidir.

NOT: Kaynaklı kenetlenme uygulanmaz.

Mekanik Kenetlenme

TS 500 Madde 9.1.2.4 'te belirtildiği üzere özel durumlarda kenetlenme, donatı ucuna kaynaklanan veya vidalanan plakalarla da sağlanabilir. Bu gibi durumlarda, öngörülen düzenleme bir laboratuvarda denenmeli ve projede kullanılacak çubuk hesap kuvveti, kırılma yükünün %70 ini geçmemelidir. Bu tür kenetlenmenin kullanılabilmesi için özel izin gereklidir.

Mekanik kenetlenme özel manşonlarla da sağlanabilir. Kullanılacak manşonun yeterliliği bu konuda yapılmış deneylerle kanıtlanmalıdır.

NOT: Mekanik kenetlenme uygulanmaz.

Demet Donatının Kenetlenmesi

TS 500 Madde 9.1.2.5 'te belirtildiği üzere demet donatının kenetlenme boyunun hesabında, TS 500 Denklem 9.3 ile tanımlanan eşdeğer çap φ_e kullanılmalıdır

NOT: Demet donatı uygulanmaz.

Basınç Donatısının Kenetlenmesi

TS 500 Madde 9.1.3 'te belirtildiği üzere basınç donatısına kanca yapılamaz. Donatı çubuğu bütün yük düzenlemeleri altında basınca çalışıyorsa, kenetlenme boyu TS 500 Denklem 9.1 den hesaplanan değerin 3/4 üne kadar azaltılabilir.

Etriyelerin Kenetlenmesi

Etriyelerin kenetlenmesi, kanca, düz bindirme veya enine çubuk kaynaklanarak sağlanabilir. ideCAD Statik içerisinde etriyelerin kenetlenmesi yalnızca kanca ile yapılır. Etriyelerin kanca ile kenetlenmesi koşulları TS 500 ve TBDY 2018 koşullarınca otomatik olarak uygulanır.

Kanca ile Kenetlenme

TS 500 Madde 9.1.4.1 'te belirtildiği Bu tür kenetlenme, TS 500 Şekil 9.2 de gösterildiği gibi 1350 veya 900 lik kancalarla sağlanmalıdır. Şekil 9.2a da gösterilen tür, dikdörtgen kesitler, kolonlar ve özellikle burulmaya maruz elemanlar için kullanılmalıdır. Şekil 9.2b de gösterilen tür ise, kanca tabla içinde kalmak koşuluyla, ancak dişli döşeme kirişlerinde kullanılabilir.

NOT: ideCAD Statik içerisinde etriyelerin kenetlenmesi yalnızca kanca ile yapılır. Tüm betonarme elemanlar için etriyelerin kanca ile kenetlenmesi koşulları TS 500 ve TBDY 2018 koşullarına uygun olarak otomatik uygulanır.

Düz Bindirme ile Kenetlenme

TS 500 Şekil 9.2c de gösterilen düz bindirme, deprem veya burulma etkisi altındaki yapı elemanlarında kullanılamaz.

NOT: Etriyelerde düz bindirme ile kenetlenme uygulanmaz.

Kaynaklı Enine Donatı ile Kenetlenme

Etriyelerde bu tür kenetlenme ancak hasır donatı ile yapılır. Şekil 9.3 de izin verilen kaynaklı kenetlenme türleri gösterilmiştir.

NOT: Kaynaklı enine donatı ile kenetlenme uygulanmaz.

Sonraki Konu

Donatının Eklenmesi TS 500

İlgili Konular