Donatı Yerleştirilmesi ile İlgili Kurallar TS 500

Betonarme elemanlarda donatı yerleştirilmesi TS 500 ve TBDY 2018 'de verilen varsayımlar esas alınarak yapılır.

Enine ve boyuna donatı çapları ile kullanıcı tanımlı girilen paspayı değeri göznüne alınarak net beton örtüsü değeri otomatik hesaplanır.

Net beton örtüsü değeri varsayılan olarak kullanılır. Paspayı değeri ve buna bağlı olarak net beton örtüsü değeri kullanıcı tanımlı olarak değiştirilebilir.

Donatı aralık kontrolleri kullanıcı denetimdedir.

Demet donatı detayı programda uygulanmaz.

Simgeler

c = En dış donatı ağırlık merkezinden ölçülen beton örtüsü
c_c = Net beton örtüsü
φ = Boyuna donatı çapı (çeşitli çaplar varsa, en büyüğü)
φ_e = Demet donatı eşdeğer çapı
n = Demet donatıdaki çubuk sayısı

Net Beton Örtüsü

TS 500 9.5.1 'de belirtildiği üzere donatıya gerekli aderansı sağlamak ve donatıyı dış etkilerden korumak için gerekli net beton örtüsü TS 500 Çizelge 9.3 te verilmiştir (en dış donatının dış yüzünden ölçülür).

Yangının, paslanmanın ve diğer zararlı dış etkenlerin söz konusu olduğu durumlarda, beton örtüsü gerekli görüldüğü kadar artırılmalıdır.

Beton örtüsü (paspayı), boyuna donatı ağırlık merkezi ile en dış beton lifi arasında kalan uzaklıktır.

Net beton örtüsü, en dıştaki donatı dış yüzü ile en dış beton lifi arasında kalan uzaklıktır.

NOT: ideCAD Statik içerisinde Beton örtüsü (paspayı) değeri kullanıcı tanımlı girilebilir. Net beton örtüsü elemanın boyuna ve enine donatı çapı gözönüne alınarak otomatik hesaplanır. Kolon, kiriş, döşeme, perde gibi betonarme elemanlarda beton örtüsü (paspayı) değeri tanımlanır.

Örnek olarak Kolon Parametreleri komutundan tanımlanan beton örtüsü değeri aşağıda gösterilmiştir.

NOT: Beton örtüsü değeri TS 500 'de belirtilen kriterlere uygun olmayan bir değerde girildiğinde “Girdiğiniz beton örtüsü değeri TS500 standartlarına uymamaktadır” bilgisi verilmektedir. Ancak bu değer onaylandığında raporlarda herhangi bir hata belirtilmemektedir. Bu kontrol kullanıcı inisiyatifindedir.

Betonarme eleman parametrelerinde tanımlanan beton örtüsü değeri ile, elemandaki enine ve boyuna donatı çapları gözönüne alınarak hesaplanan net beton örtüsü değeri eleman ön bilgisi raporlarında belirtilir. Örneğin aşağıdaki görselde Kolon Ön Bilgisi raporunda net beton örtüsü değeri işaretlenmiştir.

Donatı Aralığı

TS 500 9.5.2 'de belirtildiği üzere aynı sıradaki donatı çubukları arasındaki net aralık donatı çapından, maksimum agrega çapının 4/3 ünden ve 25 mm den az olamaz. Bu sınırlar bindirmeli eklerin bulunduğu yerlerde de geçerlidir.

Donatının iki veya daha fazla sıra olarak yerleştirilmesi gereken durumlarda, üst sıradaki çubuklar alt sıradakilerle aynı düşey eksen üzerinde sıralanmalı ve iki sıra arasındaki net açıklık en az 25 mm veya çap kadar olmalıdır.

Kolonlarda iki boyuna donatı arasındaki net uzaklık çubuk çapının 1,5 katından, en büyük agrega çapının 4/3 ünden ve 40 mm den az olamaz.

NOT: Donatı aralığı kontrolü yapılmamaktadır. Donatı aralık kontrolleri kullanıcı inisitatifindedir.

Demet Donatı

Demet donatı uylaması programda uygulanmamaktadır.

TS 500 9.5.3 'te belirtildiği üzere yalnız nervürlü çubukların TS 500 Şekil 9.4 de gösterildiği gibi demet olarak kullanılmasına izin verilir. Demetteki donatı çubuğu sayısı en çok 3 olabilir.

Demet donatının eşdeğer çapı φe , aşağıda verilmiştir. Denklemdeki φ demet yapılan çubukların çapı, “n” ise demetteki donatı sayısıdır.

Demet donatı için Bölüm 9.1 ve 9.2 deki koşullar aynen geçerlidir, ancak φ yerine φe kullanılmalıdır.

Demet donatı detayı programda uygulanmaz.

Donatının Yerleştirilmesi

TS 500 9.5.4 'te belirtildiği üzere çelik, kullanılmadan önce kir, yağ ve yüzeyden ayrılabilen pastan temizlenmelidir. Donatının projesindeki biçimde yerine konmasına özen gösterilmeli, asal donatıyı oluşturan çekme ve basınç çubuklarının dağıtma donatısı ve etriyelerle iyice bağlanmış olması sağlanmalıdır.

Beton dökülürken, donatının yerinin değiştirilmemesi gerekir. Çubukların etrafında gerekli beton tabakasının oluşturulabilmesi amacıyla, donatı askıya alınmalı ve kalıpla bunların arasına beton takozlar ve iki sıra donatı arasına çelik çubuk parçaları konmalıdır. Beton takoz ve çelik çubuk parçaları yerine bu amaçla hazırlanmış plastik elemanlar da kullanılabilir. Etriyelerin de yan yüzünden betonla sarılmasına özellikle dikkat edilmelidir. Döşeme ve kirişlerin üst donatılarının aşağıya basılmaması için önlem alınmalıdır.

Donatısı altta bulunan bir yapı elemanı doğrudan doğruya (temel plaklarında olduğu gibi) zemin üzerine yapılacaksa, zemin türü gözönüne alınarak en az 50 mm kalınlığında beton veya benzeri bir yalıtım tabakası ile örtülmelidir.

TS500 9.5.4 'te belirtilen donatının yerleştirilmesi ile ilgili koşullar ideCAD kapsamı dışındadır.

Sonraki Konu

Betonarme Temeller TS 500 §10