Dayanım Fazlalığı Katsayısı (4.3.5.1)
TBDY Tablo 4.1 'den seçilen taşıyıcı sistemlere göre Dayanım Fazlalığı Katsayısı D otomatik hesaplanır.
SİMGELER
D = Dayanım Fazlalığı Katsayısı
R = Taşıyıcı Sistem Davranış Katsayısı
Dayanım Fazlalığı Katsayısı D, TBDY 2018 ile ilk defa kullanılmaya başlanan katsayı,Bilgilendirme Eki 4A Detaylı Açıklama tanımlandığı üzere, akma dayanımının tasarım dayanımına oranla fazlalığını ifade eden katsayıdır.
Dayanım Fazlalığı Katsayısı, gevrek davranışa karşı gelen iç kuvvetlerin, akma dayanımı seviyesine büyütülmesi anlamına gelir. Deprem etkisinin yapı sünekliğine bağlı olarak belirlenen R katsayısı ile azaltılması ile elde edilen tasarım dayanımı, sadece gevrek etki gösteren betonarme için kesme kuvveti, çelik için birleşime etki eden kuvvetler gibi etkiler, D katsayısı ile arttırılarak gerçek dayanımları olan akma dayanımına göre tasarlanırlar. Burada hedef, yapı elemanlarının gevrek hasar almasını ve yapı sisteminin gevrek göçmesini önlemektir.
Dayanım Fazlalığı Katsayısı, D, mantığı gereği sünek davranış görülen eğilme momenti, eksenel kuvvet gibi azaltılmış iç kuvvetlerde kullanılmamaktadır. Betonarme için gevrek davranışa karşılık gelen kesme kuvveti, çelik için ise taşıyıcı sistem tipine göre değişkenlik göstermekle birlikte örneğin moment aktaran çerçevelerin sadece kolonlarında eksenel kuvvet için D, çarpan olarak kullanılır. Örnek olarak betonarme bir kolonu incelersek, yatay deprem etkisine bağlı belirlenen iç kuvvetlerden sadece kesme kuvvetleri D ile çarpılmalı, diğer iç kuvvetler değiştirilmemelidir. D katsayısı, düşey etkiler ve düşey deprem etkisi için 1 olarak kullanılmaktadır.
Süneklik düzeyi yüksek taşıyıcı sistemlerde D katsayısı ile büyütülen iç kuvvetler, kapasite tasarımı ilkesine bağlı tanımlanan akma durumu ile uyumlu iç kuvvetlerden büyük alınamaz. Sistem tasarımında betonarme ve çelik elemanlar için farklı üst limitler malzeme davranışına bağlı hesaplanır ve bu üst limitlerden daha yüksek bir akma dayanımı mümkün olmayacağı için D ile arttırılmış kuvvetlere belirli limitlerin üzerinde izin verilmez.
